Λόγος περὶ τοῦ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. Ὅτι τὸ Πνεῦμα ὅπερ ἐφάνη εἰς τοὺς Ἀποστόλους δὲν ἦτο ἡ ὑπόστασις τοῦ Πνεύματος, ἀλλ’ ἡ Χάρις τῶν τριῶν Προσώπων, καὶ ὅτι ἄλλο χάρις καὶ ἄλλο ὑπόστασις. Ἐκ τῆς Εὐαγγελικῆς Σάλπιγγος Μακαρίου τοῦ ἐν Πάτμῳ, διεσκευασμένος.

η’ οἱ Θεολόγοι θέλουσιν εἰς τὸν Θεὸν νὰ εὑρίσκωνται πολλαὶ ἰδέαι, ἂν λοιπὸν καὶ πάντα ὅσα εὑρίσκονται ἐν τῷ Θεῷ εἶναι ἓν καὶ ταὐτὸ μὲ τὴν οὐσίαν τοῦ Θεοῦ, ἀκολουθεῖ νὰ εἶναι πολλαὶ οὐσίαι ἐν τῷ Θεῷ· θ’ ὁ Θεὸς δὲν λέγεται Ἅγιος μὲ τὴν δικαιοσύνην, ἀλλὰ μὲ τὴν Ἁγιωσύνην, οὔτε Δίκαιος κατὰ τὴν ἁγιότητα, τὴν ὁποίαν ἔχει, ἀλλὰ κατὰ δικαιοσύνην, οὔτε σωτὴρ καὶ ἐλευθερωτὴς κατὰ τὴν καῦσιν καὶ φθοράν, ἀλλὰ κατὰ τὴν σωτηρίαν, ἐπειδὴ δὲν εἶναι ἓν καὶ ταὐτὸ τὸ νὰ ἀφανίζῃ τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ νὰ σῴζῃ τοὺς δικαίους.

Αἱ ἐνέργειαι λοιπὸν καὶ τὰ ὀνόματα τοῦ Θεοῦ διαφέρουσιν ἀπὸ τὴν οὐσίαν Αὐτοῦ· καὶ δὲν ἕπεται τὸ ἄτοπον τὸ ὁποῖον φαντάζονται, ὅτι νὰ ἀκολουθῇ σύνθεσις εἰς τὸν Θεὸν ἐκ τούτου· ἐπειδὴ καθὼς καὶ πρότερον εἴπομεν, ἡ σύνθεσις εἶναι γέννησίς τις καὶ προϋποθέτει ἄλλον τὸν συντιθέντα· εἰς τὸν Θεὸν τοῦτο δὲν συγχωρεῖται, ἐπειδὴ καὶ δὲν ἔχει ἄλλον ἀνώτερον Αὐτοῦ. Πρὸς τούτοις λέγομεν ὅτι τὰ σύνθετα ἀκολουθεῖ νὰ εἶναι σωματικὰ ἐξ ἀνάγκης, ὁ δὲ Θεὸς εἶναι ἄϋλος καὶ ἀσώματος, ἄρα δὲν συμβαίνει νὰ εἶναι σύνθετος ἐκ τῆς οὐσίας Αὐτοῦ καὶ τῶν προσόντων Αὐτῷ. Καθὼς καὶ αὐτὴ ἡ ἀλήθεια καὶ ἀπὸ ἄλλα ἄϋλα γίνεται πλέον σαφεστέρα, τοὺς Ἀγγέλους, λέγω, καὶ τὰς ψυχάς, οἱ ὁποῖοι ἔχουσι πολλὰ φυσικὰ ἰδιώματα, τὰ ὁποῖα διαφέρουσιν ἀπὸ τὴν οὐσίαν των, καθὼς εἶναι ἡ δύναμις ἡ νοητική, ἡ ἐνέργεια καὶ ἄλλα τοιαῦτα, τὰ ὁποῖα διαφέρουσι καὶ ἀπὸ τὸ ὑποκείμενον εἰς τὸ ὁποῖον εὑρίσκονται καὶ ὅμως δὲν λέγονται σύνθετοι οὔτε αἱ ψυχαί, οὔτε οἱ Ἄγγελοι. Ναί, λέγουσιν, ἀλλ’ ἐν τῷ Θεῷ πρῶτον δὲν ὑπάρχει συμβεβηκός, ἄρα πᾶν ἐνὸν (ὑπάρχον ἐν) τῷ Θεῷ εἶναι οὐσία· δεύτερον, τὸ ἐπουσιῶδες δὲν συνιστᾷ οὐσίαν, τὸ δὲ γεννᾶν καὶ τὸ γεννᾶσθαι καὶ τὸ ἐκπορεύεσθαι συνιστᾷ οὐσίαν, ἄρα τὰ ἰδιώματα δὲν εἶναι ἐπουσιώδη.

Εἰς τὴν πρώτην ἔνστασιν λέγομεν, ὅτι ψεύδονται εἰς τὴν διαίρεσιν τὴν ὁποίαν ποιοῦσι λέγοντες, ὅτι πᾶν ἐνὸν (ὑπάρχον ἐν) τῷ Θεῷ εἶναι οὐσία, ἐπειδὴ καθὼς θέλει ὁ Πορφύριος, εἰς τὴν περὶ τῶν φωνῶν διδασκαλίαν καὶ ὁ Ἀριστοτέλης εἰς τὸ πρῶτον τῶν Τοπικῶν καὶ εἰς τὴν περὶ τῆς οὐσίας διδασκαλίαν, τὸ ἴδιον δὲν εἶναι οὐσία, οὔτε συμβεβηκὸς καὶ αἱ διαφοραὶ καὶ πρῶται ποιότητες τῶν στοιχείων, οὔτε οὐσίαι εἶναι, οὔτε συμβεβηκότα.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐννοεῖ Θωμᾶν τὸν Ἀκινᾶτην, Λατῖνον σχολαστικὸν φιλόσοφον καὶ Θεολόγον τοῦ ΙΓʹ αἰῶνος.