Λόγος περὶ τοῦ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. Ὅτι τὸ Πνεῦμα ὅπερ ἐφάνη εἰς τοὺς Ἀποστόλους δὲν ἦτο ἡ ὑπόστασις τοῦ Πνεύματος, ἀλλ’ ἡ Χάρις τῶν τριῶν Προσώπων, καὶ ὅτι ἄλλο χάρις καὶ ἄλλο ὑπόστασις. Ἐκ τῆς Εὐαγγελικῆς Σάλπιγγος Μακαρίου τοῦ ἐν Πάτμῳ, διεσκευασμένος.

Πρόσεχε ἐδῶ, Λατῖνε, οὔπω ἦν Πνεῦμα Ἁγιον, τί ἐννοεῖς ἐδῶ; Τὴν ὑπόστασιν τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἢ τὴν Χάριν; Εἰ μὲν καὶ ἐννοεῖς αὐτὴν τὴν ὑπόστασιν, πῶς «οὔπω ἦν» Θεός; Ὑπάρχει καιρὸς κατὰ τὸν ὁποῖον δὲν ἦτο; Ὁ ἄκτιστος, ὁ ἄχρονος δὲν ὑπῆρχεν ἀκόμη; Λοιπὸν εἶναι ἀνάγκη, τοῦτο τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ ὁποῖον λέγει ὁ Εὐαγγελιστής, ὅτι «οὔπω ἦν», νὰ ἐννοῇς ὡς τὴν Χάριν τοῦ Παναγίου Πνεύματος· ἄλλως εἷσαι φανερὸς πνευματομάχος, καθὼς καὶ εἶσαι. Πάλιν ἐρωτῶ· ἐπειδὴ θέλεις ὅτι αὐτὴ ἡ ὑπόστασις τοῦ Παναγίου Πνεύματος καὶ ἡ οὐσία δίδεται εἰς τοὺς πιστοὺς καὶ Χάριν τοῦ Παναγίου Πνεύματος καὶ ἐνέργειαν δὲν δέχεσαι, ὁ Χριστὸς φαίνεται, ὅτι πολλάκις ἔδωσεν εἰς τοὺς Ἀποστόλους Πνεῦμα Ἅγιον καὶ πρὸ τοῦ Πάθους, ὅτε ἔστειλε νὰ διώκωσι δαιμόνια καὶ νὰ ἰατρεύωσι νόσους· καὶ πάλιν τοὺς ἔδωσε μετὰ τὴν Ἀνάστασιν τῷ ἐμφυσήματι· καὶ εἰς τὸν καιρὸν τῆς Πεντηκοστῆς διὰ τῶν πυρίνων γλωσσῶν.

Ἂν καθὼς λέγεις σύ, ἡ Χάρις καὶ ἡ οὐσία εἶναι τὸ αὐτὸ καὶ οὐσιωδῶς κατοικεῖ το Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἰς τὰς ψυχὰς τῶν εὐσεβῶν, τότε ἐπειδὴ ὁ Θεὸς εἶναι ὑπερτέλειος καὶ ἐπειδὴ μίαν φορὰν ἔδωσεν εἰς τοὺς Ἀποστόλους τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, ἔλαβον οὗτοι τὴν τελειότητα πάντων τῶν χαρισμάτων καὶ δὲν ἔπρεπε πλέον νὰ ἐμφυσήσῃ εἰς αὐτοὺς τοὺς Ἀποστόλους καὶ μὲ τὸ ἐμφύσημα νὰ δώσῃ ἄλλην δωρεὰν τοῦ Πνεύματος, οὔτε εἰς τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς νὰ πέμψῃ πάλιν τὸ αὐτὸ Πνεῦμα ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν· διότι μὲ αὐτὸ τὸ ἔργον ὅπερ ἐποίησεν ὁ Χριστὸς ἐλέγχει τὸ πρῶτον Πνεῦμα ὅτι εἶναι ἀτελές. Καὶ ἂν αὐτὸ λέγῃς σύ, ὅτι εἶναι ἡ ὑπόστασις καὶ οὐσία τοῦ Πνεύματος, πῶς εἶναι ἀτελές; Βλέπεις εἰς πόσα κρημνίζεσαι διὰ νὰ περιπατῇς ἐντὸς τοῦ σκότους τῶν νέων σου τερατολόγων σχολαστικῶν καὶ ἐπειδὴ ἐβγῆκες ἀπὸ τὸ φῶς τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῶν Ἀποστόλων, οἱ ὁποῖοι φανερὰ τὸ κηρύττουσιν, ὅτι ἄλλο ἡ Χάρις τοῦ Πνεύματος καὶ ἄλλο ἡ ὑπόστασις, ἄλλο ἡ ἐνέργεια καὶ ἄλλο ἡ οὐσία; Ἡ ενέργεια καὶ τὰ χαρίσματα εἶναι κοινὰ τοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καθὼς Ἀγάθων ὁ Πάπας εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ἕκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου μαρτυρεῖ, λέγων· «Θεῖον μὲν οὖν θέλημα καὶ ἐνέργειαν ἔχειν ἐξ ἀϊδίου μετὰ τοῦ Πνεύματος κοινόν». Ἐπίσης ὁ Μέγας Βασίλειος εἰς τὴν τρίτην Ὁμιλίαν κατ’ Εὐνομίου, τὸ αὐτὸ μαρτυρεῖ, λέγων· «Ἡ τοῦ Πνεύματος ἐνέργεια, συντεταγμένη ἐστὶ τῇ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ἐνεργείᾳ». Τὸ αὐτὸ ἐπίσης καὶ ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος συμμαρτυρεῖ, εἰς τὸ τέταρτον κεφάλαιον τοῦ α’ Βιβλίου περὶ Τριάδος, λέγων· «Ὅ τε Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὥσπερ ἀδιαίρετοί εἰσιν, οὕτω δὴ καὶ ἡ ἐνέργεια ἡ αὐτή».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐννοεῖ Θωμᾶν τὸν Ἀκινᾶτην, Λατῖνον σχολαστικὸν φιλόσοφον καὶ Θεολόγον τοῦ ΙΓʹ αἰῶνος.