Πράγματα τόσον μεγάλα (λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος) ὅπου βλέπομεν δὲν ἠδύνατο νὰ κάμῃ ἄλλος, παρὰ ἕνας Θεὸς πάνσοφος· πράγματα τόσον χρήσιμα, δὲν ἠδύνατο νὰ τὰ κάμῃ ἄλλος παρὰ ἕνας Θεὸς πανάγαθος. «Ἐποίησε (λέγει ὁ θεῖος οὗτος διδάσκαλος), ὁ δυνατὸς τὸ μέγιστον, ὁ σοφὸς τὸ κάλλιστον, ὁ ἀγαθὸς τὸ χρήσιμον». Διὰ τοῦτο προσθέτει ὁ αὐτός, ὅτι ὁ κόσμος οὗτος τῆς φύσεως «ψυχῶν διδασκαλεῖον λογικῶν καὶ θεογνωσίας ἐστὶ παιδευτήριον». Ὁμοίως ὅστις στοχασθῇ τὸν κόσμον τῆς Χάριτος, ἤτοι τὸ σύστημα τῶν Ὀρθοθόξων, τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, τὴν Πίστιν τῶν Χριστιανῶν, καὶ ἀντικρύζει ἐδῶ μέσα τόσον ὕψος θεολογίας, τόσον βάθος μυστηρίων, τόσον φῶς θείων ἀποκαλύψεων, τόσην ἁγιότητα εἰς τὸν νόμον, τόσα κατορθώματα τῶν Ἀποστόλων, τόσα ἀνδραγαθήματα τῶν Μαρτύρων, τόσα θαύματα τῶν Ἁγίων, ἀδύνατον εἶναι νὰ μὴ ὁμολογήσῃ, ὅτι αὐτὰ ὅλα δὲν ἠδύνατο νὰ τὰ κάμῃ ἄλλος, παρὰ ἕνας Θεός. Καὶ τοῦτο διὰ τρεῖς αἰτίας. Πρῶτον διὰ τὴν ἀρχήν, πῶς ἤρχισε· δεύτερον διὰ τὴν αὔξησιν, πῶς ηὔξησε· καὶ τρίτον διὰ τὴν στερέωσιν· πῶς ἐστερεώθη μία τοιαύτη Ὀρθόδοξος Πίστις. Καὶ ἀρχίζομεν ἀπὸ τὸ πρῶτον.

Πρὶν νὰ πλασθῇ ὁ κόσμος οὗτος τῆς φύσεως, δηλαδὴ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, τί ἦτο; Χάος, ἄβυσσος, οὐδέν. Καὶ λοιπὸν νὰ δημιουργήσῃ ἀπὸ τὸ χάος, ἀπὸ τὴν ἄβυσσον, ἀπὸ τὸ οὐδέν, τοῦτο τὸ μέγα θέατρον τῶν θαυμάτων, δὲν ἠδύνατο ἄλλη, παρὰ ἡ παντοδύναμος δεξιὰ τοῦ Ὑψίστου. «Δεξιὰ Κυρίου ἐποίησε δύναμιν» (Ψαλμ. ριζ’ 15-16). Καὶ πρὶν νὰ κτισθῇ ὁ κόσμος τῆς Χάριτος, ἤτοι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, πρὶν νὰ ἀρχίσῃ ἡ Πίστις καὶ ἡ Ὀρθοδοξία, τί ἦτο; Χάος ἀσεβείας καὶ ἀπωλείας, οὐδὲν δικαιοσύνης καὶ ἁγιότητος. Ἀφαιρέσατε ἕνα μικρότατον μέρος τῆς γῆς, τὴν Ἰουδαίαν, εἰς τὴν ὁποίαν ἐπροσκυνεῖτο ὁ ἀληθὴς Θεὸς (ἂν καὶ ἐκεῖνο τὸ μέρος ἦτο ἀρκετὰ μεμολυσμένον ἀπὸ τὰ πλησίον ἔθνη) ὁ κόσμος ὅλος ἦτο γεμᾶτος ἀπὸ εἰδωλολάτρας καὶ εἴδωλα· ἡ Αἴγυπτος, ἡ Ἑλλάς, ἡ Ρώμη, τὰ ὁποῖα ἦσαν τότε τὰ εὐγενέστερα μέρη τοῦ κόσμου, Βασιλεῖς καὶ λαοί, σοφοὶ καὶ ἀγράμματοι, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, γέροντες καὶ παιδία ἠθέτησαν τὸν Κτίστην, καὶ ἐπροσκυνοῦσαν τὰ κτίσματα· ἄλλος τὸν ἥλιον, ἄλλος τὴν σελήνην, ἄλλος τὰ ἄστρα, ἄλλος φυτά· ἕκαστος ἐλάτρευεν ὅ,τι ἤθελε, μάλιστα ἐθεοποίει τὸ ἴδιον πάθος.