Τῇ Η’ (8ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΠΑΤΑΠΙΟΥ.

Ἄλλος τις νέος εἶχε δεινὸν δαιμόνιον ὁ ταλαίπωρος καὶ ἄλλοτε μὲν ἔσχιζε τὰ ἱμάτιά του καὶ ἔμενεν ὁλόγυμνος, ἄλλοτε δὲ ἔπιπτεν εἰς κρημνοὺς καὶ λάκκους, ἄλλοτε δὲ πάλιν ἔπιπτεν εἰς τὰ ὕδατα καὶ ἐκινδύνευε πολλάκις ὁ ἄθλιος. Περιπατοῦντος δὲ τούτου ποτὲ εἰς τὴν ὁδόν, τὸν ἔσυρεν ὁ δαίμων καὶ ἐπήγαινε νὰ τὸν βυθίσῃ εἰς τὴν θάλασσαν· ἐκεῖ δὲ συνέπεσε νὰ τὸν ἴδῃ, κατ’ οἰκονομίαν Θεοῦ, ὁ μέγας Πατάπιος, βλέπον δὲ τοῦτον τὸ δαιμόνιον ἐτάραξε τὸν νέον δυνατά. Ἔστρεφε τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἐξήρχοντο ἀφροὶ ἐκ τοῦ στόματος, ἔτριζε τοὺς ὀδόντας καὶ ἐκύτταζε μὲ ἀγριότητα τὸν Ὅσιον· ἀφοῦ δὲ ἐκεῖνος ἐπλησίασεν, εἶπε ταῦτα ὁ δαίμων ὡς ὀδυρόμενος· «Ὢ συμφορὰν ὅπου ἔπαθα! τί ἤθελε πάλιν ἐδῶ ὁ Πατάπιος; τί νὰ γίνω; ποῦ νὰ ὑπάγω, νὰ εὕρω τόπον νὰ κατοικήσω; κἄν εἰς πόλιν ὑπάγω, κἄν εἰς ἔρημον, φθάνεις, ὦ Ναζωραῖε, καὶ μὲ τὸν τύπον τοῦ Σταυροῦ σου μὲ διώκεις, νικώμενος δὲ ἐγὼ ἀφανίζομαι». Ταῦτα λέγον τὸ πονηρὸν δαιμόνιον ἐσήκωσεν εἰς τὸν ἀέρα τὸν νέον καὶ τὸν ἐτίνασσεν. Ὁ δὲ μέγας τοῦ Χριστοῦ ἀριστεὺς ἐτύπωσεν εἰς τὸν ἀέρα μὲ τὴν χεῖρα του τὸν ζωοποιὸν Σταυρὸν λέγων· «Ἔξελθε, πνεῦμα ἀκάθαρτον, καὶ ὕπαγε μακρὰν εἰς τὴν ἔρημον· ὁ Χριστός σε προστάσσει, τοῦ ὁποίου καὶ χωρὶς νὰ θέλῃς ὡμολόγησες τὴν δύναμιν». Ταῦτα λέγοντος τοῦ Ὁσίου, ἐσπάραξεν ὁ δαίμων τὸν ἄνθρωπον καὶ ρίψας αὐτὸν κατὰ γῆς, ἐξῆλθεν ὡς καπνὸς καὶ ἔφυγεν. Ὁ δὲ νέος ἀπὸ τὴν χαράν του ἐδάκρυσε καὶ δοξάζων τὸν Θεόν, ηὐχαρίστει τὸν Ὅσιον. Ἔφθαναν μόνον αὐτὰ τὰ θαυμάσια νὰ φανερώσουν τοῦ Ὁσίου τὴν παρρησίαν πρὸς Κύριον· ἀλλ’ ἄς εἴπωμεν ἄλλο ἓν καὶ τότε νὰ τελειώσωμεν τὴν διήγησιν.

Γυνή τις εἶχε τὴν πανώδυνον καὶ φρικτὴν ἀσθένειαν τοῦ καρκίνου τοῦ στήθους καὶ ἔκαμνε σκώληκας εἰς τοὺς μαστούς της· εἶχε δὲ ὄχι μόνον εἰς τὸ στῆθος, ἀλλὰ καὶ εἰς ὅλον τὸ σῶμα μεγάλην βάσανον καὶ ἔφθαναν οἱ πόνοι ἕως τὴν καρδίαν, τόσον ὥστε ἐκινδύνευεν εἰς θάνατον. Βλέπουσα λοιπὸν ἡ ταλαίπωρος, ὅτι οἱ μὲν ἰατροὶ κατεσπατάλουν τὴν περιουσίαν της ματαίως καὶ ἀνωφελῶς, οἱ δὲ σκώληκες ἐβόσκοντο εἰς τὰς σάρκας της, ἀπῆλθεν εἰς τὸν μέγαν Πατάπιον καὶ πίπτουσα κατὰ γῆς εἰς τοὺς πόδας του ἐθρήνει ἐλεεινότατα λέγουσα· «Ἰάτρευσόν με, δοῦλε τοῦ Θεοῦ, τὴν ταλαίπωρον· σπλαγχνίσου με τὴν ἀθλίαν, διότι καὶ πρὸ τοῦ τάφου μὲ τρώγουσι σκώληκες καὶ τόσον φρικτοὺς πόνους μοῦ δίδουσιν, ὥστε ἐπιθυμῶ τὸν μισητὸν ἀπὸ ὅλους καὶ ἀποτρόπαιον θάνατον». Ὁ δὲ Ὅσιος ἀπεκρίνατο· «Ἐὰν ἔχῃς πίστιν καθαρὰν πρὸς τὸν Κύριον καὶ δὲν ἀμφιβάλλῃς διὰ τὴν ἴασιν, κατὰ τὴν πίστιν σου ἂς σοῦ γίνῃ καὶ ἡ ἔκβασις».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ταῦτα ὅσα ἐνταῦθα ἀναφέρονται περὶ τοῦ Ὁσίου Παταπίου ἦσαν τὰ μόνα περὶ τούτου γνωστὰ μέχρι τῶν ἀρχῶν τοῦ αἰῶνος μας. Ἤδη ὅμως ἀρχομένου τοῦ παρόντος αἰῶνος εἰς Ἀσκητήριον ἐπὶ τῶν Γερανίων ὀρέων, κείμενον ἄνωθεν τοῦ Λουτρακίου καὶ ἔναντι τῆς Κορίνθου, γνωστὸν σήμερον ὡς Μονὴ τοῦ Ὁσίου Παταπίου, ἀνεκαλύφθη ἄθικτον ἀπὸ τὴν διαδρομὴν τῶν αἰώνων καὶ πνέον εὐωδίας ἀρρήτου τὸ πάνσεπτον τοῦ Ὁσίου τούτου Λείψανον. Τὸ ἀρχαῖον Ἀσκητήριον, τὸ ὁποῖον φαίνεται νὰ ἐτέθη εἰς λειτουργίαν κατὰ τὸν πρῶτον μετὰ τὴν ἅλωσιν αἰῶνα, ἀποτελεῖται κυρίως ἀπὸ ἕνα Ναΐδριον κτισμένον ἐντὸς σπηλαίου. Εἰς αὐτὸ καὶ ἐπὶ τοῦ Τέμπλου, ἀριστερὰ τῆς ὡραίας πύλης, εἰκονίζονται ὄρθιοι καὶ ὁλόσωμοι κατὰ σειρὰν ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Νίκων ὁ Νέος «ὁ ἐν τῷ Ξηρῷ ὄρει ἀσκήσας», ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Πατάπιος καὶ οὗτος ἐπιγραφόμενος «ὁ ἐν τῷ Ξηρῷ ὄρει ἀσκήσας», ἡ Οσία Μήτηρ ἡμῶν Ὑπομονὴ καὶ ἄλλοι.

Κατὰ τὸ ἔτος 1904 ἐλειτούργει ἐν αὐτῷ ὁ Ἱερεὺς Κωνσταντῖνος Σουσάνης, ὅστις, ἐπειδὴ ἦτο ὑψηλόσωμος καὶ ἐδυσκολεύετο νὰ ἐκτελῇ τὰ καθήκοντά του, λόγῳ τῆς χαμηλῆς ὀροφῆς τοῦ ἱεροῦ καὶ τῆς στενότητος αὐτοῦ, ἠθέλησε νὰ διανοίξῃ ὀλίγον τὸν χῶρον. Ἐνῷ ὅμως οἱ ἐκτελοῦντες τὴν ἐργασίαν ἔσκαπτον εἰς τὴν δυτικὴν πλευρὰν τοῦ Ναοῦ, ἔκπληκτοι ἀνεκάλυψαν κρύπτην ἐντὸς τῆς ὁποίας ἐφυλάσσετο, ἄθικτον, ὡς εἴπομεν, ἀναδίδον ἄρρητον εὐωδίαν, τὸ ἱερὸν καὶ πάνσεπτον Λείψανον τοῦ Ὁσίου Παταπίου, ἡ ταυτότης τοῦ ὁποίου ἐγνώσθη ἐκ δερματίνης μεμβράνης, ἥτις συνώδευε τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆς ὁποίας ἦτο ἀναγεγραμμένον τὸ ὄνομα τοῦ Ὁσίου. Μετὰ τὴν ἀνεύρεσιν τοῦ Ἁγίου Λειψάνου πλεῖστα ὅσα θαύματα ἐτελέσθησαν καὶ τελοῦνται μέχρι σήμερον εἰς τοὺς μετὰ πίστεως προσερχομένους, διὸ καὶ συνεστήθη ἐκεῖ Γυναικεία Ἱερὰ Μονή, ἥτις καὶ λειτουργεῖ πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου μέχρι τῆς σήμερον.

Ἡ ἐν τῷ Ἀσκητηρίῳ τῶν Γερανείων ἀνεύρεσις τοῦ χαριτοβρύτου Λειψάνου τοῦ Ἁγίου προκαλεῖ τὴν σκέψιν καὶ τὴν ἀπορίαν, ἐὰν ζῶν ὁ Ἅγιος ἀνεχώρησεν ἐκ τῶν Βλαχερνῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἐλθὼν εἰς τὰ Γεράνεια ἠγωνίσθη καὶ ἐτελεύτησεν ἐκεῖ ἢ μετὰ τὴν ὁσίαν του κοίμησιν διεκομίσθη εἰς Γεράνεια τὸ ἅγιον του Λείψανον ὑπὸ πιστῶν συνασκητῶν του ἢ καὶ μεταγενεστέρως, κατὰ τοὺς χρόνους τῆς δουλείας, ὑπὸ εὐσεβῶν Μοναχῶν, οἵτινες ἐγκατεστάθησαν καὶ ἠσκήτευσαν ἐκεῖ. Ὅλα εἶναι δυνατά. Ὁ Ἅγιος, φύσις ἀσκητική, εἶναι δυνατὸν νὰ ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὸ Βυζάντιον καὶ νὰ ἦλθε διὰ νὰ ἀγωνισθῇ ἐν ἡσυχίᾳ εἰς τὰ Γεράνεια. Ὁ Βίος του ἀφήνει περὶ τὸ τέλος κενόν, ἐκ τοῦ ὁποίου δύναταί τις νὰ εἰκάσῃ καὶ τοῦτο.

«Συνήχθησαν, λέγει, ὅλοι οἱ Ἀσκηταὶ καὶ ἔκλαιον τὴν αὐτοῦ ἀναχώρησιν». Ποῖοι ὅμως Ἀσκηταὶ θὰ συνηθροίζοντο εἰς Κωνσταντινούπολιν παρὰ τὸ πλευρὸν τοῦ ψυχορραγοῦντος Ἁγίου; Ἄραγε ἐννοεῖ μόνον τοὺς Μοναχοὺς τῆς Μονῆς του; Καὶ πῶς δὲν ἀναφέρονται οὐδόλως λαϊκοί, οὔτε κατὰ τὴν τελευτὴν οὔτε κατὰ τὸν ἐνταφιασμὸν τοῦ Ἁγίου; Πρᾶγμα τὸ ὁποῖον δὲν θὰ συνέβαινε βεβαίως, ἐὰν ὁ Ἅγιος ἐτελεύτα εἰς Κωνσταντινούπολιν, διότι θὰ συνήγετο ὅλος ὁ Κλῆρος καὶ ὁ λαὸς τῆς Πόλεως». «Τὸ δὲ Ἱερὸν καὶ πάνσεπτον Λείψανον ἐνεταφίασαν, λέγει, εἰς τὸν σεβάσμιον Ναὸν τοῦ Προδρόμου». Μήπως ὅμως ὁ Ναὸς αὐτὸς ἦτο ἐκεῖνος, εἰς τὸν ὁποῖον ἀνευρέθη τὸ Λείψανόν του εἰς τὰ Γεράνεια;

Μεταφορὰ τοῦ Ἁγίου Λειψάνου ἐκ Κωνσταντινουπόλεως εἰς Γεράνεια δὲν εἶναι γνωστή. Ἴσως καὶ νὰ ἐγένετο τοιαύτη κρυφίως καὶ μάλιστα κατὰ τοὺς σκοτεινοὺς ἐκείνους πρώτους χρόνους τῆς δουλείας. Ἡ εἰκὼν τῆς Ὁσίας Ὑπομονῆς ἐνισχύει τὴν σκέψιν μας ταύτην. Ἡ Ὁσία Ὑπομονὴ εἰκάζεται ὅτι προτοῦ νὰ γίνῃ Μοναχὴ ὑπῆρξεν αὐτοκράτειρα. Λέγεται ὅτι ἡτο ἡ σύζυγος Ἰωάννου Ηʹ τοῦ Παλαιολόγου ἀποθανοῦσα, κατὰ τὸν Φραντζῆν, τὴν 28-3-1449. Εἶναι λοιπὸν πιθανὸν ἄνθρωποι τῆς Ὁσίας Ὑπομονῆς, πρῴην ἀνακτορικοί, φεύγοντες κρυφίως ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν, νὰ μετέφερον εἰς Γεράνεια τὸ ἱερὸν Λείψανον τοῦ Ἁγίου Παταπίου, καὶ νὰ ἵδρυσαν τὸ ἐκεῖ Ἀσκητήριον εἰς τὸ ὁποῖον καὶ θὰ ἐκρύπτοντο ἐκ τοῦ φόβου τῶν κατακτητῶν Τούρκων.

Δὲν ἀποκλείεται βεβαίως καὶ ἡ περίπτωσις νὰ πρόκειται περὶ ἄλλου τινὸς Παταπίου. Τὴν ἐκδοχὴν ταύτην ἐνισχύει καὶ ἡ ἐπιγραφὴ τῆς εἰκόνος «ὁ ἐν τῷ Ξηρῷ ὄρει ἀσκήσας», περὶ ἧς ἀναφέρομεν ἀνωτέρω, ὅμως τὰ ἐν τῇ κρύπτῃ εὑρεθέντα ὁμοῦ μετὰ τοῦ Ἁγίου Λειψάνου βυζαντινὰ ἀναθήματα καὶ ἡ λαϊκὴ παράδοσις ἐνισχύουν τὴν πρώτην ἄποψιν. Πιθανὸν ἡ ἔρευνα νὰ φέρῃ εἰς φῶς στοιχεῖα λύοντα τὴν ἀπορίαν· ὅθεν καλοῦμεν εἰς τοῦτο τοὺς φιλολόγους καὶ χάριν εὑρήσουσιν.